Gevoelens in het algemeen

Zoals in vele dingen in het leven, zijn ook deskundigen het niet altijd eens over de herkomst van de verschillende emoties. Er zijn deskundigen die zeggen dat er vier basisemoties zijn n.l.: blijheid, woede, verdriet en angst, en dat alle andere emoties hiervan zijn afgeleid. Andere deskundigen spreken van de 5 B's n.l.: bang, boos, blij, bedroefd, beschaamd, en ook hier dat daar de rest vandaan komen.

Hoe het ook zij, feit is dat er verschillende emoties zijn en heel veel soorten gevoelens die we er onder kunnen categoriseren. Zo "parkeren" we bijvoorbeeld wrok onder woede/boosheid, schrik onder angst/bang en plezier onder blijheid/blij. 

Welke gevoelens voel je wanneer...?

Ja, dat is de million dollar quenstion. Hier is niet echt een makkelijk antwoord op en ook nog eens verschillend van persoon tot persoon. Ik zal dit uitleggen aan de hand van een voorbeeldje. Stel je ligt met je partner op bed, het is al laat en donker. Opeens hoor je iets beneden, je kijkt je partner aan en vraagt of die ook iets gehoord heeft. Hier kan je al twee verschillen krijgen, de één kan zeggen: "ja, dat was de hond", terwijl de ander zou kunnen antwoorden: "er loopt een inbreker beneden". 

Beide mensen hebben hetzelfde geluid gehoord maar interpreteren het anders, het gevoel en gedrag zal daardoor ook heel verschillend zijn. De persoon die aangaf dat het geluid van de hond afkomstig was zal hoorgstwaarschijnlijk gewoon gaan slapen terwijl de andere persoon angst zal voelen en wellicht te bang om te durven slapen. 

Zo zie je dat er geen standaard "goed" is als het gaat om emoties en gevoelens, dat deze geheel afhankelijk is van de interpretaties van een situatie/gebeuren. 

Hoe voel je emoties...?

We weten nu dus dat gevoelens varieren en afhankelijk zijn van interpretaties van hetgeen we zien, ervaren, beleven, ... Dagelijks ervaren we een breed scala aan emoties, vele gaan onopgemerkt/onbewust voorbij. Het zijn de extreme gevoelens/emoties die ons opvallen, ook hier een vooorbeeldje. Eindelijk schijnt het zonnetje weer eens na een druilige week en je besluit een wandeling te maken door de wijk. Genietend van de zon en in gedachte bij het komende weekend, passeer je een huis waar net nieuwe mensen wonen. Zonder op te letten wandel je er langs en net op het moment dat je bij de tuinhekje komt springt er blaffend een hond tegenaan. Je zet automatisch een stap opzij, kijkt geschrokken naar de plek waar het geblaf vandaan komt. Je voelt je hart razendsnel kloppen en een "vreemd" gevoel in je buik.

Herkenbaar? Dat zijn emoties, hier heb je juist een vorm van angst ervaren. Het voelen van emoties is dus een combinatie van verschillende factoren, de deskundigen worden het niet eens over een vaste definitie dus daar ga ik me ook zeker niet aan verbranden. Wel is de overgrote meerderheid het eens dat je voor het ervaren van een emotie eerst een beoordeling maakt van een waarneming (bewust of onbewust) en dat de emotie afhangt van wat die waarneming voor de persoon betekent.

Het belang van het leren (her)kennen van emoties

Zolang we onze emoties niet (her)kennen, is het ook niet mogelijk om er aan te werken of er mee om te gaan. Stel we voelen wel dat ons hart sneller is gaan kloppen na de situatie met de hond, maar we weten niet waarom dat is gebeurd, dan is het heel moeilijk om aan iets te werken waarvan je niet weet wat het is. Zodra je een gevoel zo goed mogelijk kan omschrijven ga je kunnen leren dat het gevoel bijvoorbeeld helemaal niet zo beangstigend is, ook kan duidelijk worden hoe je reageert op een gevoel. Sommige mensen "bevriezen" (freeze), "vluchten" (flight) of "vechten" (fight) als reactie op angst, dit komt doordat het lichaam stresshormonen afgeeft. Zolang die angst/stress niet weg is blijft het lichaam die stresshormonen afgeven en blijft dus ook één van die actie actief/bestaan. 

We hebben natuurlijk niet alleen te maken met eigen emoties en gevoelens maar ook met die van een ander. Door emoties te herkennen bij een ander kan je hier ook rekening mee houden en meer/eerder begrip tonen voor iemands reactie/actie.

Kinderen en emoties

Zoals je zult begrijpen uit het voorgaande, is het benoemen van emoties vaak een moeilijk gegeven. Wanneer dit dan eindelijk lukt is de volgende uitdaging om hier mee om te gaan. Als dit voor volwassenen al moeilijk is, kan je je vast wel voorstellen hoe lastig dit voor onze kinderen moet zijn. Deze week was het weer een examenweek op het secundair, een periode waarin ik meer vragen krijg over het "moeilijk" of "boze" gedrag van kinderen. Examens geven voor veel kinderen stress en vaak angst, we leven in een prestatiegerichte maatschappij en de verwachtingen van de kinderen ligt vaak erg hoog. 

We weten nu dat ons lichaam/brein bij angst/stress direct kan overschakelen naar "bevriezen, vluchten of vechten", dit is bij kinderen ook het geval. Een kind dat boos reageert zou dit kunnen doen uit stress of angst voor een examen, het gedrag kan zich ook voordoen tijdens het studeren uit bijvoorbeeld onmacht wat ook stress teweeg brengt. Ik spreek hier nu over boosheid omdat dit vaak de meest opvallende emotie is, dit is hetgeen de mensen zien en vaak als "niet goed" bestempelen. 

Het eerste dat ik hier graag uit de weg wil ruimen is de gedachte/mening dat boosheid niet goed zou zijn. Dit klopt zeker niet..!! We hebben net verteld hoe belangrijk het is om emoties te (her)kennen, te benoemen en mee te leren omgaan. Dat gaat niet lukken als er een emotie is die we niet mogen laten zien. Ja, ik geef toe dat ik als moeder ook niet altijd blij ben geweest als ik een boos kind/puber in huis had zitten. Toch als jeugdcoach ben ik heel blij als een kind/jongere (ouders uiteraard ook) alle emoties durven te tonen. Het is niet het tonen van boosheid wat verkeerd is, dat juig ik juist toe, het is de vraag wat je doet met die boosheid. Hoe ga je er mee om, hoe uit je deze op een goede manier. 

Oplossingsgericht werken

Bij oplossingsgericht werken is het niet de bedoeling om uit te diepen waarom het kind boos is, hier zal ik mogelijks wel even bij stil staan. Belangrijker is om te kijken in het hier en nu, het verleden kunnen we niet meer veranderen de toekomst wel. Probeer samen met je kind op zoek te gaan naar wat er wel goed loopt, op welke momenten er minder boosheid is, op welke manier deze boosheid helpend is, enzovoort. Lukt dit niet om zelf te doen, dan zou een jeugdcoach kunnen helpen om dit samen te doen met uw kind en/of uw gezin. Om kinderen een beeld te kunnen geven van emoties op hun eigen niveau, of om de verschillende basisemoties bespreekbaar te maken, is de Disneyfilm "Binnenstebuiten" een echte aanrader om samen te bekijken. 

Mocht u na het lezen van deze blog nog vragen hebben, aarzel niet om een mailtje te sturen.

(PS Mocht je in dit bericht een typfoutje hebben gevonden, dan mag je die houden.)